ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ

1.

Πρίν από είκοσι αιώνες ο σταυρός ήταν όργανο ατιμωτικής τιμωρίας και φρικτού θανάτου. Οι Ρωμαίοι καταδίκαζαν στην ποινή της σταυρώσεως τους πιο μεγάλους εγκληματίες.

Σήμερα ο σταυρός κυριαρχή σ' ολόκληρη τη ζωή των πιστών χριστιανών, σ' ολόκληρη τη ζωή της εκκλησίας μας, σαν όργανο θυσίας, σωτηρίας, χαράς, αγιασμού και χάριτος. Όπως γράφει ο ιερός Χρυσόστομος "αυτό το καταραμένο και αποτρόπαιο σύμβολο της χειρότερης τιμωρίας, τώρα έχει γίνει ποθητό και αξιαγάπητο". Παντού το βλέπεις " Στην αγία Τράπεζα, στις χειροτονίες των ιερέων, στη θεία λειτουργία• στις αγορές, στις ερημιές και στους δρόμους• στις θάλασσες, στα πλοία και στα νησιά• στους γάμους, στα συμπόσια στα χρυσά και ασημένια σκεύη• στα κρεβάτια και στα ενδύματα• στα κοσμήματα και στις τοιχογραφίες... Τόσο περιπόθητο σ' όλους έγινε το θαυμαστό αυτό δώρο, η ανέκφραστη αυτή χάρη".

Πράγματι, όπου κι αν στρέψει κανείς το βλέμμα του μέσα κι έξω από το ναό, θα δεί το σημείο του σταυρού. Σαν ορατό σχηματικό σύμβολο δεσπόζει στη ζωή της Εκκλησίας.

Γιατί όμως;

Γιατί από τότε που πάνω στο σταυρό καρφώθηκε και πέθανε για τη σωτηρία του κόσμου ο ίδιος ο Θεός, ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός, το όργανο αυτό της τιμωρίας έγινε όργανο σωτηρίας. Το αντικείμενο της αισχύνης έγινε δόξα της Εκκλησίας. Της κατάρας το σύμβολο, έγινε της κατάρας της αρχαίας λύτροση.

Της οδύνης και του θανάτου το ξύλο, έγινε σημείον χαράς και ταμείο ζωής. Και όλα αυτά επειδή πάνω στο ξύλο του σταυρού, μαζί με το πανάχραντο σώμα Του, ο Κύριος κάρφωσε και τις αμαρτίες μας. Όπως γράφει ο απόστολος Παύλος, μας χάρισε " όλα μας τα παραπτώματα, εξαλείφωντας το χειρόγραφο μας... προσηλώσας αυτό τω σταυρω".

Ο σταυρός του Χριστού, μας συμφιλίωσε με τον ουράνιο Πατέρα, από τον Οποίον μας είχε χωρίσει ο διάβολος, εξαπατώντας τους προπάτορες. Ο σταυρός του Χριστού μας άνοιξε τη βασιλεία των ουρανών, αφού μέχρι τη σταύρωση Εκείνου ο άδης κατάπινε αχόρταγα ακόμη και τους δίκαιους. Γι' αυτό έχει τόση δύναμη και χάρη, τη δύναμη και τη χάρη του Χριστού, που όταν σταυρώθηκε, τη μεταβίβασε με τρόπο μυστικό και ακατάληπτο στον τίμιο σταυρό Του.

Ο σταυρός λοιπόν έγινε το σύμβολο του ιδίου του Χριστού. Σύμβολο που τρέμουν τα δαιμόνια. * * * 2.

Αν είναι όμως πράγματι έτσι, γιατί τότε υπάρχουν άνθρωποι που αρνούνται, αποστρέφονται και ατιμάζουν το σταυρό; Πολλοί περπατούσιν, γράφει ο απόστολος Παύλος, για τους οποίους σας μίλησα πολλές φορές, ακόμη και τώρα κλαίγωντας, τους εχθρούς του σταυρού του Χριστού, των οποίων το τέλος είναι η απώλεια!...

Πράγματι ορισμένοι αιρετικοί είναι "εχθροί του σταυρού". Ο σταυρός λένε, είναι όργανο εγκλήματος, και αποτελεί ειδωλολατρία η απόδοση τιμής σ' αυτόν. Υποστηρίζουν μάλιστα πως η αρχαία Εκκλησία δεν χρησιμοποιούσε το σημείο του σταυρού.

Η άποψη αυτή είναι πλανεμένη. Πρώτον, επειδή η Εκκλησία μας δεν τιμά το σταυρό σαν ένα τυχαίο γεωμετρικό σχήμα. Δεύτερο, επειδή η τιμή προς το σημείο του σταυρού, έχει την αρχή της στους αποστολικούς ήδη χρόνους. Τρίτον, επειδή ο ίδιος ο Θεός φανέρωσε υπερφυσικά γεγονότα, σε διάφορες περιπτώσεις και εποχές, οτι ο σταυρός αποτελεί το σύμβολο Του. Και τέταρτον, επειδή με το σημείο του σταυρού έγιναν και γίνονται εξαίσια θαύματα.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά.

Α. Η Εκκλησία μας δεν τιμά το σταυρό στο καθεαυτό, σαν απλό σχήμα, αποδεσμευμένο από τον εσταυρομένο Κύριο. Αυτό θα ήταν πράγματι ειδωλολατρία. Αλλά τον τιμά σαν σύμβολο της μεγάλης θυσίας του Χριστού, από την οποία απορρέει η χάρη, ο αγιασμός και η σωτηρία του ανθρώπου. Τον ασπάζεται και τον προσκυνά σαν το σημείο του Υιού του ανθρώπου ( Ματθ. 24,30), που έχει προσλάβει μυστικά και ακατάληπτα, όπως είπαμε, τη χάρη και τη δύναμη του.

Βλέποντας ο πιστός το σχήμα του σταυρού, κάνοντας το σημείο του σταυρού, προσκυνώντας τον "τύπον" και το σύμβολο του σταυρού, βλέπει με τα μάτια της ψυχής του και προσκυνά τον εσταυρωμένο Ιησού. "Δεν ασπαζόμαστε το σταυρό σαν Θεό, αλλά δείχνοντας τη γνήσια διάθεση της ψυχής μας προς τον "Εσταυρωμένο", γράφει ο άγιος Ιερώνυμος.

Και ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός διευκρινίζει οτι, εκτός από το τίμιο Ξύλο, " προσκυνούμε και τον τύπο του τιμίου και ζωοποιού σταυρού, αν και είναι από διαφορετική ύλη κατασκευασμένος , όχι βέβαια τιμώντας την ύλη - μη γένοιτο - , αλλά τον τύπο, σαν σύμβολο του Χριστού".

Β. Η Αρχή της τιμής προς το σημείο του σταυρού χάνεται στα βάθη της χριστιανικής αρχαιότητος, μια και μας παραδίδεται από τους αποστολικούς χρόνους.

Ο άγιος απόστολος Παύλος διακυρύσσει: " Εγώ μη γένοιτο να καυχηθώ, εκτός για τον σταυρό του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, για μένα ο κόσμος σταυρώθηκε και γω για τον κόσμο".

Ο άγιος απόστολος Πέτρος καταδικάστηκε σε θάνατο σταυρικό, όπως ο Κύριος. Τόσο τιμούσε όμως το σημείο του σταυρού, ώστε ικέτευε τους δημίους του:

" Δεν είμαι άξιος να με σταυρώσετε όρθιο, όπως το Χριστό μου. Εκείνος σταυρώθηκε έτσι για να βλέπει στη γη, επειδή θα πήγαινε στον άδη να ελευθερώση τις ψυχές, που βρίσκονται εκεί. Εμένα όμως να με σταυρώσετε με το κεφάλι κάτω, για να βλέπω τον ουρανό, όπου πρόκειται να πάω".

Ο άγιος απόστολος Ανδρέας ο πρωτόκλητος, όταν αντίκρυσε το σταυρό του μαρτυρίου (σχήματος Χ), αναφώνησε με δέος και συγκίνηση: " Χαίρε, σταυρέ, που με το σώμα του Χριστού αγιάστηκες και με τα μέλη του, σαν με μαργαριτάρια, στολίστηκες! Πριν καρφωθεί επάνω σου ο Κύριος μου, ήσουνα φοβερός για τους ανθρώπους. Τώρα όμως όλοι οι πιστοί γνωρίζουν πόση χάρη είναι κρυμμένη μέσα σου. Άφοβα και χαρούμενα σε πλησιάζω. Πρόθυμα δέξου με κι εσύ, το μαθητή του εσταυρωμένου Χριστού... Ω μακάριε και παμπόθητε σταυρέ, πάρε με από τους ανθρώπους και παράδωσε με στο Δάσκαλο μου!"

Την αρχαιότητα της χρήσεως του σημείου του σταυρού επιβεβαιώνει και ένας από τους μεγάλους απολογητές, ο Τερτυλλιανός ( περίπου 160 - 220 μ.Χ.), που γράφει: " Οπουδήποτε κι αν πρόκειται να φθάσουμε, για οπουδήποτε κι αν πρέπει να ξεκινήσουμε, όταν φθάνουμε και όταν ξεκινούμε, όταν βάζουμε τα παπούτσια μας όταν πλενόμαστε, όταν τρώμε, όταν ανάβουμε το λυχνάρι, όταν πέφτουμε στο κρεβάτι, όταν καθόμαστε στο σκαμνί, όταν αρχίζουμε κάποια συζήτηση, κάνουμε στο μέτωπο μας το σημείο του σταυρού" ( De corona 3,11).

Γ. Ο ίδιος ο Κύριος, με υπερφυσικά γεγονότα και θαυμαστές αποκαλύψεις, φανέρωσε σε διάφορες περιστάσεις, με τρόπο κραυγαλέο, πως το σημείο του σταυρού αποτελεί το σύμβολο Του και το αήττητο τρόπαιο των πιστών. Θ' αναφερθούμε σ' ελάχιστα παραδείγματα, από τ' αναρίθμηταπου διασώζουν η εκκλησιαστική ιστορία, οι άγιοι Πατέρες και τα συναξάρια.

1. Ο Κωνσταντίνος ο Μέγας, ο πρώτος χριστιανός αυτοκράτορας, κατά το έτος 312 μ.Χ. είχε πόλεμο εναντίον του Μαξεντίου στη Ρώμη, καθώς λένε οι ιστορικοί. Βλέποντας δε οτι ο αντίπαλος του είχε πολύ περισσότερο στρατό από το δικό του, βρισκόταν σε απορία και φόβο. Και ενώ βρισκόταν σ' αυτή την κατάσταση, φάνηκε στον ουρανό μέρα μεσημέρι, ο τύπος του Σταυρού σχημαριζόμενος με αστέρια. Γύρο δε απο εκείνον το σταυρό ήταν σχηματισμένη πάλι με αστέρια και με λατινικά γράμματα η φράση " ΕΝ ΤΟΥΤΟ ΝΙΚΑ".

Αμέσως τότε ο Κωνσταντίνος κατασκεύασε από χρυσάφι ένα Σταυρό, όμοιο με εκείνον που φάνηκε στον ουρανό, και πρόσταξε αυτός να προπορεύεται του στρατεύματος. Έτσι λοιπόν επιτέθηκε εναντίον των αντιπάλων και τους νίκησε κατά κράτος. ώστε οι περισσότεροι θανατώθηκαν, ενώ οι υπόλοιποι από το φόβο τους τράπηκαν σε άτακτη φυγή από το πεδίο της μάχης.

Απο το γεγονός αυτό ο Μέγας Κωνσταντίνος κατάλαβε πολύ καλά τη δύναμη του Χριστού, και πίστευσε οτι Αυτός είναι ο μόνος αληθινός Θεός. Έτσι λοιπόν ο Κωνσταντίνος ασπάστηκε τον Χριστιανισμό.

Ο γνωστός εκκλησιαστικός ιστορικός Ευσέβιος Καισαρείας ( + 340 μ.Χ.), συγχρονος του αγίου Κωνσταντίνου του Μεγάλου, περιγράφει εναργέστατα και αδιάψευστα το πασίγνωστο περιστατικό της εμφανίσεως στον άγιο του φωτεινού σταυρού με την επιγραφή " ΕΝ ΤΟΥΤΟ ΝΙΚΑ", και μάλιστα μέρα μεσημέρι, με μάρτυρες όλους τους άνδρες του στρατεύματος του.

2. Εκτός από την παραπάνω υπερφυσική φανέρωση του σημείου του σταυρού, έγινε και μια άλλη, πάλι μπροστά σε αναρίθμητους αυτόπτες μάρτυρες, όταν βασιλιάς ήταν ο Κωνστάντιος, γιος του Κωνσταντίνου, και αρχιεπίσκοπος Ιεροσολύμων ο άγιος Κύριλλος. Το θαύμα διηγείται ο ίδιος ο άγιος στο βασιλιά με μια επιστολή του, στην οποία αναφέρει οτι την ημέρα εκείνη ( 7 Μαΐου 346 μ.Χ., περίοδο Πεντηκοστής) γύρω στην τρίτη ώρα ( 9 π.μ), φάνηκε το σημείο του τιμίου σταυρού, τεράστιο ολοφώτεινο, εκτεινόμενο από τον άγιο Γολγοθά μέχρι το Όρος των Ελαιών. Δεν το είδαν ένας και δύο, αλλά όλοι οι κάτοικοι των Ιεροσολύμων. Και δεν φάνηκε για μια στιγμή μόνο, αλλά για ώρες πολλές κρεμμόταν στο στερέωμα του ουρανού. Και ήταν τόσο λαμπρό, ώστε ξεπερνούσε στη λάμψη τις ακτίνες του ήλιου, γι' αυτό και μπορούσαν να το δούν φανερά μέρα μεσημέρι. Βλέποντας αυτό το θαύμα ο λαός της πόλεος έτρεξε στο ναό της Αναστάσεως.

Όλοι έσπευσαν να δοξάσουν μ' ένα στόμα τον Κύριο μας Ιησού Χριστό, έχοντας τώρα διδαχθεί από τα ίδια τα πράγματα οτι το πανευσεβές δόγμα των χριστιανών δεν στηρίζεται σε ανθρώπινη σοφία, που πείθει με λόγια και τη λογική, αλλά στις αποδείξεις που δίνουν τα πνευματικά χαρίσματα και θαυματουργικές δυνάμεις. Και το δόγμα δεν κηρύσσεται μόνο από ανθρώπους αλλά μαρτυρείται και από τον ίδιο το Θεό, από τον ουρανό.

Την ανάμνηση " του εν ουρανό φανέντος σημείου του Τιμίου Σταυρού" εορτάζει η Εκκλησία μας στις 7 Μαΐου, ημέρα της εμφανίσεως του.

3. Ο Άγιος μεγαλομάρτυς Ευστάθιος ( 20 Σεπτεμβρίου) αξιώθηκε να δει ένα θαυμαστό όραμα, χάρη στο οποίο μεταστράφηκε από την ειδωλολατρία στη χριστιανική πίστη. Συνετός, εγκρατής, φιλάνθρωπος και φιλοδίκαιος, αν και ειδωλολάτρης, ο άγιος Ευστάθιος ( που λεγόταν τότε Πλακίδας) είλκυσε πάνω του τη χάρη του Χριστού, που του αποκαλύφθηκε με παράδοξο τρόπο. Συγκεκριμένα, ενώ μια μέρα κυνηγούσε στο δάσος, βλέπει από μακριά ένα ωραιότατο και μεγαλόσωμο ελάφι και το κυνήγησε, αλλά, ενω έφευγε, έστρεφε κάθε τόσο το κεφάλι και τον παρατηρούσε κατάματα.

Έτρεξαν πίσω του και οι συντρόφοι του, αλλά μάταια. Μετά από ώρα αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την προσπάθεια, γιατί τα άλογα τους είχαν εξαντληθεί. Μόνο ο άγιος επέμεινε να καλπάζει πίσω από το ακούραστο ελάφι. Τελικά, καταΐδρωμένος κι αυτός και το άλογο του έφτασαν μπροστά σ' ένα μεγάλο χάσμα. Το ελάφι εύκολα πήδηξε απέναντι, όπου στάθηκε και κοίταζε τον άγιο. Το άλογο όμως δεν μπορούσε να πηδήξει, και αναγκάστηκε να σταματήσει.

Τότε με απερίγραπτη έκπληξη, βλέπει ο άγιος ανάμεσα στα κέρατα του ελαφιού έναν υπέρλαμπρο φωτεινό σταυρό, που έφερε τον εσταυρωμένο Κύριο, και ακούει μια φωνή να του λέει: " Γιατί Πλακίδα, με κυνηγάς; Εγώ είμαι ο Χριστός που δεν με γνωρίζεις, αλλά με ευαρεστείς με τα καλά σου έργα,. Για χάρη σου λοιπόν φάνηκα πάνω σ' αυτό το ελάφι. Γι' αυτό κι εγώ σου φανερώθηκα, γιατί δεν είναι δίκαιο ένας άνθρωπος σαν κι εσένα να μην γνωρίζει την αλήθεια..."

Αυτά και άλλα πολλά του είπε ο Κύριος, πριν τον στείλει στον επίσκοπο του τόπου, ο οποίος τον βάπτισε μαζί με ολόκληρη την οικογένεια του, δίνοντας του το όνομα Ευστάθιος.

Τρία από τα αναρίθμητα παραδείγματα θεϊκών αποκαλύψεων, σχετικά με το σημείο του σταυρού, είναι όσα αναφέραμε πιο πάνω, με τα οποία διδασκόμαστε οτι το σημείο αυτό είναι η σφραγίδα του Χριστού.

Για να αιτιολογηθεί με περισσότερα στοιχεία η τιμή που αποδίδει στο σταυρό η Εκκλησία, και για να φανεί παραστατικά η δύναμη του σημείου του σταυρού, ως σημείου του Χριστού, θα διηγηθούμε παρακάτω μερικά σποραδικά θαύματα - τα πιό πολλά από τους βίους των αγίων - , που έγιναν κατά καιρούς μ' αυτό το πανίερο σύμβολο.

Δ.

Ο άγιος Ιωάννης ο θεολόγος ( 26 Σεπτεμβρίου), θεράπευσε στην Πάτμο τον παράλυτο ειδωλολάτρη ιερέα του Απόλλωνα, σφραγίζοντας τον με το σημείο του σταυρού.

Ο Άγιος Αντώνιος ο μέγας (17 Ιανουαρίου), θέλοντας να καταισχύνει κάποιους ειδωλολάτρες σοφούς, που πήγαν να τον πειράξουν, στη συζήτηση τους βρίσκονταν μπροστά μερικοί δαιμονισμένοι και είπε στους σοφούς:

" Η καθαρίστε τους εσείς με τους συλλογισμούς σας και μ' οποιαδήποτε άλλη τέχνη ή μαγεία θέλετε, επικαλούμενοι τα είδωλα σας, ή, αν δεν μπορείτε, παραιτηθείται από την πολεμική σας εναντίον μας, και θα δείτε την δύναμη του σταυρού του Χριστού!". Οι σοφοί δεν μπορούσαν φυσικά να κάνουν τίποτα και έδωσαν σειρά στον άγιο Αντώνιο να επικαλεστή τον Κύριο.

Επικαλούμενος τον Κύριο, σφράγισε τρείς φορές με το σημείο του σταυρού τους δαιμονισμένους. Αμέσως εκείνοι ελευθερώθηκαν από τα δαιμόνια και σηκώθηκαν θεραπευμένοι, δοξάζοντας το Θεό.

Όταν ο άγιος Επιφάνιος Κύπρου ( 12 Μαΐου) ήταν ακόμα μικρό δεκάχρονο παιδί, ένα ατίθασο γαϊδούρι τον τραυμάτισε σοβαρά στο μηρό και τον έριξε χάμω, ανίκανο πια να σηκωθεί. Τότε ένας ευσεβής χριστιανός, ο Κλεόβιος, τον σταύρωσε τρείς φορές στο χτυπημένο μέλος, και αμέσως ο μικρός Επιφάνειος γιατρεύτηκε και σηκώθηκε. Ο ίδιος ο άγιος, πολύ αργότερα, σταύρωσε τρείς φορές την θυγατέρα, του βασιλιά της Περσίας, και την απάλλαξε αυτοστιγμή από το δαιμόνιο που τη βασάνιζε.

Όταν ήταν ο αρειανός βασιλιάς Ουάλης, διέταξε να παραδοθεί ο καθεδρικός ναός της Νίκαιας στους αρειανούς. Ο άγιος Βασίλειος ζήτησε ν' αφήσουν το Θεό ν' αποφανθεί για το ζήτημα. Πρότεινε να κλείσουν το ναό, κι έπειτα να προσευχηθούν τόσο οι αρειανοί όσο και οι ορθόδοξοι. Κι αν ανοίξει με την προσευχή των ορθοδόξων, να παραμείνει σ' αυτούς. Αλλιώς, αν δηλαδή ανοίξει με την προσευχή των αρειανών ή ακόμα κι αν δεν ανοίξει καθόλου, να τον πάρουν οι αρειανοί. Έτσι κι έγινε. Αλλά οι προσευχές των αιρετικών δεν καρποφόρησαν. Αντίθετα, μόλις ο άγιος Βασίλειος σχημάτισε τρείς φορές το σημείο του σταυρού πάνω στην κλειστή πύλη του ναού λέγοντας,

" Ευλογητός ο Θεός των χριστιανών εις τους αιώνας των αιώνων" , αμέσως έσπασαν οι μοχλοί και αναοίχτηκαν τα θυρόφυλλα. Έτσι η εκκλησία παρέμεινε στους ορθοδόξους.

Η αγία Βασίλισσα ( 3 Σεπτεμβρίου ), όταν ο ηγέμονας της Νικομήδειας Αλέξανδρος την έριξε μέσα σ' ένα καμίνι, σφραγίστηκε με το σημείο του σταυρού και δεν πειράχτηκε καθόλου από τη φωτιά.

Με το σημείο του σταυρού γιάτρευε όλους τους αρρώστους που έτρεχαν κοντά του για να βρούν την υγεία τους, ο άγιος Θαλλελαίος ( 20 Μαΐου).

Με το σημείο του σταυρού ο όσιος Ανδρέας ο δια Χριστόν σαλός ( 28 Μαΐου) και ο άγιος Ζαχαρίας ο σκυτοτόμος ( 17 Νοεμβρίου) άνοιγαν τις νύχτες τις κλειδωμένες πύλες των εκκλησιών της Κωνσταντινουπόλεως, όπου πήγαιναν και προσεύχονταν κρυφά από τους ανθρώπους, και με τον ίδιο τρόπο τις έκλειναν πάλι φεύγοντας.

Αλλά δεν έχουν τέλος τα θαύματα του σταυρού.

Ένα διαρκές, επαναλαμβανόμενο θαύμα είναι του αγιασμού. Μόνο η Ορθόδοξη Εκκλησία, η κιβωτός της Αλήθειας, έχει αυτό το θεϊκό δώρο και προνόμιο. Μόνο η Εκκλησία μας έχει αγιασμό. Με τη σταυροειδή ευλογία του ιερέως και την τριπλή σταυρωειδή βύθιση του σταυρού στο νερό, αυτό αγιάζεται και γίνεται " ιαματικό ψυχών και σωμάτων, και πάσης αντικείμενης δυνάμεως αποτρεπτικό", ενώ επιπλέον, παραμένει ακέραιο και αναλλοίωτο μέσα στο χρόνο!!!

Είχε δίκιο, λοιπόν, ο άγιος Ιωάννης της Κροστάνδης όταν γράφει:

" Ο σταυρός είναι εικόνα του εσταυρωμένου Χριστού, του Υιού του Θεού. Γι' αυτό και το σημείο του, και η σκιά του ακόμα μόνη, προκαλούν τρόμο στους δαίμονες, γιατί είναι το σημείο του Χριστού, γιατί είναι η σκέπη του εσταυρωμένου. Γι' αυτό αρκεί να βυθίσει κανείς το σταυρό στο νερό για να το αγιάσει. Μετά απ' αυτό, το νερό γίνεται ιαματικό και διώχνει τα δαιμόνια". * * *

3.

Με όλα όσα πολύ συνοπτικά εκθέσαμε ως εδώ, αιτιολογείται και κατανοείται απόλυτα η μεγάλη τιμή με την οποία περιβάλλει η Εκκλησία μας το σημείο του σταυρού, καθώς και η συχνότατη χρήση του τόσο στη θεία λατρεία όσο και στην καθημερινή ζωή των πιστών:

Σ' όλες τις κινήσεις του λειτουργού, κατά την τέλεση της θείας λειτουργίας, από το " Ευλογημένη η Βασιλεία..." μέχρι το " Δι ευχών...", κυριαρχεί το σημείο του σταυρού.

Σε όλες τις λατρευτικές πράξεις και τελετές, όπου γίνεται λόγος για ευλογία, κατά την άγραφη παράδοση της Εκκλησίας πρέπει να σχηματίζεται από τον ιερέα " σταυρού τύπος".

Όπου και να στρέψει κανείς το βλέμμα του, μέσα κι έξω από τον ορθόδοξο ναό, θα δει το σημείο του σταυρού αποτυπωμένο: στη ναοδομία, στην εικονογραφία, στην εκκλησιαστική διακοσμητική, στα λειτουργικά βιβλία, στα ιερά άμφια και σκεύη... Αλλά και στην καθημερινή μας ζωή όλοι οι πιστοί διαφυλάσσουμε σαν πολύτιμη πνευματική και αγιαστική παρακαταθήκη την ιερή συνήθεια της χρήσεως του σημείου του σταυρού.

Οι ευσεβείς χριστιανοί κάνουν πολύ συχνά το σταυρό τους: Το πρωΐ που σηκώνονται από τον ύπνο• στη διάρκεια των προσευχών τους• όταν φεύγουν από το σπίτι τους• όταν περνούν μπροστά από ιερούς ναούς• όταν αρχίσουν κάποια εργασία• όταν τελειώνουν την εργασία• πριν πιούν νερό ή άλλο ποτό• πριν από το φαγητό• μετά από το φαγητό• πριν πάνε για ύπνο• όταν ακούσουν ευχάριστη ή δυσάρεστη είδηση... Σε κάθε περίσταση, εύκαιρα-άκαιρα, το σημείο του σταυρού!... Η ημέρα του πιστού αρχίζει - και πρέπει ν' αρχίζει - με το σταυρό και να τελειώνει με το σταυρό.

ό Πολλές φορές επίσης οι χριστιανοί καταφεύγουν στο ναό, αναζητώντας τον ιερέα να τους " σταυρώσει", δηλαδή να τους ευλογήσει σταυροειδώς ( είτε με σταυρό είτε με άλλο ιερό σκεύος είτε με τα χέρια του ο ιερέας ), προκειμένου ν' ανακουφιστούν από κάποια ασθένεια.

Τόσο μεγάλη είναι η δύναμη του σταυρού, σημείου Του παντοδύναμου Υιού του Θεού. Τόσο μεγάλη η χάρη που κλείνει μυστικά μέσα του. Όπως συνοπτικά και παραστατικά διατυπώνει ο άγιος Μακάριος Μόσχας " πολλές φορές ένα και μόνο σημείο του σταυρού, που γίνεται με πίστη και βιώνεται έντονα, είναι ισχυρότερο από πολλά λόγια προσευχής μπροστά στο θρόνο του Υψίστου. Σ' αυτό υπάρχει το φώς που καταυγάζει τη ψυχή, η ιαματική δύναμη που θεραπεύει τα ασθενήματα των ψυχών και των σωμάτων, η μυστική δύναμη που αντιδρά σε κάθε βλάβη.

Ταράζουν τη ψυχή σου ακάθαρτοι λογισμοί και επιθυμίες;

Περιτειχίσου με το σημείο του σταυρού, διπλασίασε και τριπλασίασε αυτό το τείχος, και οι ακάθαρτοι λογισμοί θα δαμαστούν.

Κατατυραννιέται η καρδία σου από τη μελαχολία και τη θλίψη; Σε κυριεύει φόβος ή σε περιστοιχίζουν οι πειρασμοί; Αισθάνεσαι τις πονηρίες των αοράτων εχθρών;

Κατέφυγε σ' αυτή τη δύναμη του σταυρού, και η ειρήνη της ψυχής θα ξαναγυρίσει, οι πειρασμοί θ' απομακρυνθούν, η παρηγοριά της χάριτος του Θεού και η πνευματική ευφροσύνη θα πλυμμυρίσουν την καρδιά σου". * * *

4.

Μετά απ' αυτά όμως, εύλογα μας γεννιέται το ερώτημα: Αν έχει τόση χάρη και δύναμη το σημείο του σταυρού, γιατί δεν μπορούμε κι εμείς όλοι ν' απολαύσουμε τις ευλογίες και δωρεές του; Δεν είναι δύσκολη η απάντηση: Επειδή δεν το χρησιμοποιούμε σωστά, όπως πρέπει, όπως θέλει ο Θεός και η εκκλησία. Θ' αναφερθούμε ενδεικτικά μόνο σε τέσσερις αιτίες:

α) Ίσως γιατί είμαστε ολιγόπιστοι και χλιαροί. Δεν κάνουμε σωστά το σημείο του σταυρού με ζωντανή πίστη στον εσταυρωμένο Κύριο και στη δύναμη της χάριτος του σταυρού Του.

β) Ίσως γιατί δεν έχουμε ταπεινοφροσύνη. Έτσι, αν ο Κύριος ενεργοποιήσει τη δύναμη του σημείου του σταυρού Του, υπάρχει κίνδυνος να πέσουμε σε υπερηφάνεια, θεωρώντας τις συνέπειες αυτής της θείας δυνάμεως σαν δικά μας κατορθώματα.

γ) Ίσως για τη σκληροκαρδία, την αμαρτωλότητα και την αμετανοησία μας. Όπως λέει χαρακτηριστικά ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, πρέπει "να έχωμεν το χέρι μας καθαρόν από αμαρτίες και αμόλυντο, και τότε, ωσάν κάνωμεν το σταυρόν, κατακαίεται ο διάβολος και φεύγει. Ειδέ και είμαστε μεμολυσμένοι με αμαρτίες, δεν πιάνεται ο σταυρός που κάνομεν... [και τότε] οι δαίμονες δεν φοβούνται".

δ) Τέλος, ίσως επειδή δεν κάνουμε το σημείο του σταυρού σωστά, με τον τρόπο που μας έχει παραδώση η αγία Εκκλησία μας, προσβάλλοντας έτσι την ιερότητα του και τον ίδιο τον Κύριο.

Αυτό το τελευταίο πρέπει να προσέξουμε πολύ. Πάρα πολύ. Όλοι μας - κληρικοί, μοναχοί και λαϊκοί - είμαστε ένοχοι, άλλος λίγο άλλος πολύ, για απρόσεκτη ή μηχανική ή και ασεβή εκτέλεση του σημείου του σταυρού πάνω στο σώμα μας.

Ορισμένοι κινούν βιαστικά το χέρι πάνω στο στήθος - ή και στον αέρα, χωρίς ν' ακουμπούν καθόλου το σώμα τους - άλλοτε σχηματίζοντας τρίγωνο ή Χ, και άλλοτε πέζοντας, θαρρείς, κιθάρα. Πως να χαρακτηρίσει κανείς μια τέτοια άσκοπη και ακατανόητη κίνηση, που φτάνει στα όρια της βλασφημίας; Βαρύς μα αληθινός είναι ο λόγος του ιερού Χρυσοστόμου, που γράφει κάπου οτι ο ίδιος ο διάβολος κινεί το χέρι των απρόσεκτων αυτών χριστιανών, για να χλευάσει το πανίερο σύμβολο του τιμίου σταυρού και για να κολάσει τους ίδιους .

Κάποιοι χριστιανοί πάλι πέφτουν σε άλλο σφάλμα. Είναι εκείνοι που έρχονται στην εκκλησία, στέκονται συνήθως σε εμφανή σημεία και εκεί, μπροστά σε όλους, με κουφή επιδεικτηκότητα, σπάζουν τη μέση σε βαθειές μετάνοιες, απλώνουν ανεξέλεγκτα τα χέρια πέρα-δώθε και σταυροκοπιούνται με κινήσεις πληθωρικές, αδιάκριτες, κάποτε μάλιστα και γελοίες...

Υπάρχη και μια τρίτη κατηγορία χριστιανών, που αποφεύγουν εντελώς να κάνουν το σημείο του σταυρού, και μάλιστα δημόσια. Είναι εκείνοι που ντρέπονται να ομολογήσουν την πίστη τους στο Χριστό και στο σταυρό Του. Φοβούνται την ειρωνία, την περιφρώνηση, την χλεύη των ανθρώπων του κόσμου. Αγαπούν, όπως γράφει ο ευαγγελιστής Ιωάννης, " την δόξαν των ανθρώπων μάλλον ηπέρ την δόξαν του Θεού". Αν ανήκουμε σ' αυτούς, ας θυμηθούμε την παραγγελία του αποστόλου Παύλου: " μη συσχετίζεσται με αυτόν τον αιώνα", καθώς και τη σοβαρή προειδοποίηση του ίδιου του Κυρίου,

"όποιος ομολογήσει Εμένα έμπροσθεν των ανθρώπων, θα ομολογήσω γι' αυτόν έμπροσθεν του Πατέρα Μου που βρίσκεται στους ουρανούς• όποιος όμως μ' αρνηθεί μπροστά στους ανθρώπους, θα τον αρνηθώ κι εγώ μπροστά στον Πατέρα Μου στους ουρανούς".

Και πέρα απ' αυτά, ας συνειδητοποιήσουμε οτι στερούμε τον εαυτό μας και από ένα πανίσχυρο όπλο κατά των πειρασμών, των παθών, των ασθενειών και των δαιμόνων. Ας προσέξουμε τι μας συμβουλεύει ο άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων:

" Μη ντρεπόμαστε το σταυρό του Χριστού. Κι αν άλλος ντρέπεται και τον κρύβει, εσύ κάνε φανερά το σταυρό σου, για να δουν οι δαίμονες το σημείο αυτό του βασιλιά Χριστού, και να φύγουν μακριά τρέμοντας. Κάνε μάλιστα το σημείο του σταυρού συχνά, είτε τρώς, τίτε πίνεις, είτε κάθεσαι, είτε ξαπλώνεις, είτε σηκώνεσαι, είτε μιλάς, είτε περπατάς, κοντολογής σε κάθε περίσταση. Γιατί όποιος σταυρώνεται εδώ στη γη, βρίσκεται νοερά πάνω στον ουρανό... Είναι μεγάλο το φυλακτήριο. Δωρεάν το παίρνουν οι φτωχοί και άκοπα οι άρρωστοι, επειδή η χάρη προέρχεται από το Θεό. Σημάδι είναι των πιστών και φόβος των δαιμόνων. "

Πως όμως θα γίνει και για μας φυλακτήριο το σημείο του σταυρού; Πως θα γίνει στα χέρια μας φόβητρο των δαιμόνων; Αν το κάνουμε σωστά. Αν το κάνουμε όπως μας παραδίδει και μας διδάσκει η αγία Εκκλησία μας - με πίστη, ευλάβεια, συναίσθηση, ιεροπρέπεια, ταπείνωση και διάκριση.

Πώς δηλαδή;

Αρχικά ενώνουμε τα τρία πρώτα δάκτυλα του δεξιού μας χεριού, ομολογώντας έτσι την πίστη μας σ' ένα Θεό, που είναι ταυτόχρονα και τρείς υποστάσεις, τρία πρόσωπα - ο Πατηρ, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα - , ίδιας ουσίας, ενωμένα μεταξύ τους "αχωρίστως" και "αδιαιρέτως".

Τα άλλα δύο δάκτυλα, που ακουμπούν στην παλάμη, συμβολίζουν τις δύο φύσεις, δυο θελήσεις και δύο ενέργειες του Κυρίου μας, τη θεία και την ανθρώπινη.

Μ' αυτό τον τρόπο κάνουμε μια συμβολική ομολογία της ορθοδόξου πίστεως μας, που βάσεις και θεμέλια της αποτελούν το τριαδολογικό και το χριστολογικό δόγμα.

Μετά φέρνουμε το χέρι στο μέτωπο, τη σωματική περιοχή της διανοητικής λειτουργίας, φανερώνοντας έτσι οτι αγαπούμε το Θεό με όλο μας το νου ( διάνοια μας), και οτι αφιερώνουμε σ' Αυτόν όλες τις σκέψεις μας.

Το χέρι έρχεται κατόπιν στην κοιλιά. Έτσι δηλώνουμε συμβολικά οτι προσφέρουμε στον Κύριο όλες τις επιθυμίες μας και όλα τα συναισθήματα μας.

Τέλος, φέρνουμε το χέρι στους όμους, πρώτα στο δεξιό και μετά στον αριστερό, ομολογώντας έτσι οτι και κάθε σωματική μας δραστηριότητα ανήκει σ' Εκείνον.

Μιάν άλλη συμπληρωματική ερμηνεία, θεολογικότατη μέσα στην απλότητα της, μας δίνει στην πέμπτη διδαχή του ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός:

" Ακούστε, χριστιανοί μου, πως πρέπει να γίνεται ο σταυρός και τι σημαίνει. Μας λέγει το άγιον Ευαγγέλιον πως η αγία Τριάς, ο Θεός, δοξάζεται στον ουρανό περισσότερον από τους αγγέλους. Τι πρέπει να κάμης κι εσύ; Σμίγεις τα τρία σου δάκτυλα με το δεξιόν το χέρι σου και μη μπορώντας ν' ανεβής στον ουρανό να προσκυνήσης, βάζεις το χέρι σου στο κεφάλι σου, διατί το κεφάλι σου είναι στρογγυλό και φανερώνει τον ουρανό και λέγεις με το στόμα: Καθώς εσείς οι άγγελοι, δοξάζετε την αγία Τριάδα εις τον ουρανόν, έτσι κι εγώ, ως δούλος ανάξιος, δοξάζω και προσκυνώ την αγία Τριάδα. Και καθώς αυτά τα δάκτυλα είναι τρία - είναι ξεχωριστά, είναι και μαζί - έτσι και η αγία Τριάς, ο Θεός, τρία πρόσωπα και ένας μόνο Θεός.

Κατεβάζεις το χέρι σου από το κεφάλι σου και το βάζεις στην κοιλίαν σου και λέγεις: Σε προσκυνώ και σε λατρεύω, Κύριε μου, οτι κατεδέχθης και εσαρκώθηκες στην κοιλία της Θεοτόκου για τις αμαρτίες μας. Το βάζεις πάλιν εις τον δεξιόν σου ώμον και λέγεις: Σε παρακαλώ Θεέ μου, να με συγχωρέσης και να με βάλης εις τα δεξιά Σου με τους δικαίους. Βάζοντας το πάλι εις τον αριστερό ώμον λέγεις: Σε παρακαλώ, Κύριε μου, μη με βάλης εις τα αριστερά με τους αμαρτωλούς. Έπειτα κύπτοντας κάτω εις την γήν:

Σε δοξάζω Θεέ μου, σε προσκυνώ και σε λατρεύω, οτι, καθώς εβάλθηκες εις τον τάφον, έτσι θα βαλθώ κι εγώ. Και όταν σηκώνεσαι ορθός, φανερώνεις την Ανάσταση και λέγεις: Σε δοξάζω,

Κύριε μου, σε προσκυνώ και σε λατρεύω, γιατί αναστήθηκες από τους νεκρούς για να μας χαρίσης τη ζωή την αιώνια. Αυτό σημαίνει ο πανάγιος σταυρός". * * *

5.

Όπως διαπιστώνουμε από τα παραπάνω, το σημείο του σταυρού κλείνει μέσα του όλα τα σωτηριώδη γεγονότα, που οικονόμησε η άπειρη αγάπη του Θεού για τον "πεπτωκότα" άνθρωπο. Γι' αυτό ακριβώς είναι σημείο σωτήριο, σημείο ζωοποιό, σημείο αγιαστικό, "νικοποιό όπλον" (αγ. Σωφρόνιος Ιεροσολύμων), "των κακών αλεξιτήριον" (αγ. Γρηγόριος Νυσσης), "κεφάλαιον των αγαθών απάντων" (αγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος) για τους χριστιανούς. Ας το χρησιμοποιούμε λοιπόν όσο μπορούμε πιό συχνά, αγιάζοντας μ' αυτό κάθε πτυχή της καθημερινής και της πνευματικής μας ζωής.